Çözüm Olarak Grafik Tasarım

Sorun Çözmenin EskiliÄŸi

Grafik tasarım, Sorun çözmek deÄŸil çözüm üretmek üzerine kuruludur. 1970'lerin sonlarına kadar müzik dinleme alışkanlığımız her türlü teyp ya da kaset çalar denilen bant üzerine sarılmış mekanizmalar ile yapılabiliyordu. Sony bu deneyimi 1979 senesine girdiÄŸimizde portatif hale getirdi. Adına da Walkman dedi. Bununla birlikte 1980’lere kadar müzik dinleme deneyimimiz bizim için bir sorun yaratmıyordu. Hiç kimse ev ya da iÅŸyerinde içlenerek bu deneyimin deÄŸiÅŸmesini ve hatta birilerinin harekete geçmesini de beklemiyordu. Ama meraklı zihinlerden oluÅŸan Sony ekibi yepyeni bir çözüm bina ettiler. Ve bu yeni çözüm hayatımızı bir daha geri dönülemeyecek ölçüde deÄŸiÅŸtirdi. Genel yaklaşımın aksine, çözüm sorunun olduÄŸu yerde olmak zorunda deÄŸildir. Sizin bir çözüme odaklanmış olmanız ile baÄŸlantılıdır.

Peki Ä°htiyaçların Ötesine Nasıl Geçebiliriz?

Gündelik hayatlarımızdan kitlesel anlamda endüstriyel çözümlere kadar her alanda bir takım ihtiyaçları sorun olarak belirleyip bu sorunlara çözümler üretmek geleneksel bir yaklaşımdır. Biz grafik tasarım yoluyla ürettiÄŸimiz her materyali sadece sorunun çözümü olarak deÄŸil özellikle çözümün yaklaşımımızın ana fikri olduÄŸu için üretiriz. Her çözüm bir ihtiyaç ya da sorunun temel konusu olamaz. Walkman’ler hayatımıza yeni bir sayfa açalı 25 küsür sene geçtikten sonra 2000’lere geldiÄŸimizde Steve Jobs iPod’u tanıttığında henüz -Walkman’in ortaya çıkışında olduÄŸu- yeni bir müzik dinleme sorunumuz olduÄŸundan habersizdik. Bu deneyim hakkında bir fikrimiz yoktu. Steve Jobs, Apple iPod ile bir çözüm sunmuÅŸtu. Ve bu çözüm ÅŸaşırtıcı derecede yeni ve yarın ile ilgiliydi. Artık bu deneyimin bir parçası olmak kaçınılmazdı. 2022’ye kadar 21 senelik iPod serüveninde cihazdan kabaca 450 milyon adet satıldı.

“Büyük buluÅŸlar ya da iyi tasarımlar bir çözümle gelir. Klasik anlayışa göre bir sorunu çözmek için motive deÄŸildir. Genel olarak çözüme odaklanmışlardır.”

Büyüleyen Tasarımlar

Büyük buluÅŸlar ya da iyi tasarımlar bir çözümle gelir. Klasik anlayışa göre bir sorunu çözmek için motive deÄŸildirler. Çözüme odaklanmışlardır. Resim sanatı bu anlamda bize yol gösterebilir. Sanat akımları bir sorundan deÄŸil çözümden gelir. Akımları ortaya çıkaran anlayış çözümle ilgili yoÄŸun alakadan kaynaklanır. Elektrikli otomobiller what if düsturunun günlük hayata yansımasıdır ve deÄŸiÅŸmemiz gerektiÄŸi ile ilgili bizi motive eden itici bir güç oluÅŸturmuÅŸtur. Genel olarak grafik tasarım ya da grafik tasarım yoluyla iletiÅŸimin medyası her gün yeni bir yöne doÄŸru evriliyor. Her yeni yön yeni fırsatlar yaratmaya gebe. Bu ortamda sorunu belirleme giriÅŸimi genelde cılız bir çözüm ile sonuçlanır. Ya da baÅŸka bir deyiÅŸle aynılık ilkesi çalışmaya baÅŸlar. Farklılar ya da — net bir ifade ile — temelden farklılıklar ortaya çıkmaz. Ki genelde üretimlerin aynılığı da bize bunu gösteriyor. Çözüm yarınla ilgilidir. Sorun ise bugünle. Yarının taşıyıcısı olarak grafik tasarım hayatımızı bakışımızı ya da kavrayışımızı deÄŸiÅŸtirmeye aday. Biz grafik tasarımcılar olarak çözümün merkezine tüm heyecanımızı bir kaynak olarak aktarmalıyız. DeÄŸiÅŸimler çözümlerin liderliÄŸinde oluÅŸuyor. Örnekleri daha da artırmamız mümkün. Ama nereye bakarsak bakalım yeni bir çözümün doÄŸal tazeliÄŸi ile karşılaÅŸabiliriz.

“Çözüm yarınla ilgilidir. Sorun ise bugünle.Yarının taşıyıcısı olarak grafik tasarım hayatımızı bakışımızı ya da kavrayışımızı deÄŸiÅŸtirmeye aday. Biz tasarımcılar olarak çözümün merkezinde tüm heyecanımızı bir kaynak olarak buraya aktarmalıyız.”

Mimarinin fonksiyonel düsturu bizi yeni çözümlerle üretilmiÅŸ yapılardan mahrum bırakmadı. Bir çok yeni yaklaşım sorunun bir parçası olmaktan çok uzaktı. Yapıların iÅŸlevselliÄŸi uzun dönemler mimarinin üzerinde uÄŸraÅŸtığı konular olageldi. Fakat bizi cezbeden ÅŸeyin sadece bu olmadığı çok açık. Bir yapıda bizi büyüleyen unsurlar genellikle mimarın çözüme giden yolda ürettiÄŸi yeni fikirler olmuÅŸtur. R.Buckminster Fuller sadece bir fonksiyon sorunu ekseninde mimarcılık oynamadı. Bugünün eski ve kusurlu (görece) olduÄŸu varsayımı çalışmalarının yarının taze estetiÄŸine kavuÅŸmasını saÄŸladı. Ä°nsan yetersizliÄŸi ya da doÄŸa ile olan hatalı iliÅŸkisini bir filozof inceliÄŸinde yeniden ele alıp tasarlanmış yepyeni mimarı objelere dönüÅŸtürdü.

Bir çok dönem kendine has farklı ve yeni yapı estetiÄŸi sunar. Ve bu estetik bizi etkiledikçe yeni çözümlerle üretilen yeni estetik yapılarla karşı karşıya kalırız. Bir mimari yapının nasıl olması gerektiÄŸi ÅŸöyle dursun nasıl göründüÄŸü (biçimsel olarak) ise bambaÅŸka bir konudur. Bir yapı sizi daha önce hiç yaÅŸamadığınız bir evrene götürebilir. Ya da yarının nasıl olacağı ile ilgili bir ÅŸeyler anlatabilir. Ortada bir sorun yoktur ama yepyeni bir çözüm vardır. Ve bizi büyülen tam da budur. Yeninin heyecanı!

Stanley Kubrick, Space Odyssey ile 1968 senesinden yaklaşık 100 sene ötesine geçerek seyirciyi tam anlamıyla ÅŸoke eder. Yepyeni araçlar, yeni yaÅŸam formları, insanların hiç karşılaÅŸmadıları teknolojik çözümler ve yarının dünyasından bahseder. Bugün Space Odyssey‘in tasarım dünyası moda endüstrisi dahil neredeyse birçok endüstrinin ilham kaynağı olmaya devam ediyor. Bir uzay gemisinden dünya ile haberleÅŸme isteÄŸinin çözüm olarak üretilmesi ve bunu aslında çözümün kendisi yaparken estetik bir dünya geliÅŸtirmesi nereden bakarsak bakalım yeniliÄŸin ta kendisi oluyor.

Picasso kübik tarzı bir sorun üzerine bina etmedi. Zaten sanatta estetik açıdan nasıl bir sorun olabilir ki? Evet boya, ışık, tuval, fırça ve vb. teknik olarak geliÅŸtirilmeye açık. Ama imgelem ve çözüm üretme arayışı bireysel bir merak. 2 boyutlu nesneye 3. Boyuttan bakabilme çabası bir sorun olamaz. Ancak yarının estetiÄŸi olabilir.

Çok üreten çalışkanlar

Meraklı zihinlerin iÅŸi olan çözüm, gündelik zihinlerin sorunlarına karşılık gelir. Çözümün doÄŸası gereÄŸi bir “sorun” dan beslenmez. YeniliÄŸin anahtarı olarak çözümün engin bilgeliÄŸi bize yarını anlatabilir. Cılız bir grafik tasarım ortamında yaÅŸadığımızı unutmamamız gerekir. Her ÅŸey neredeyse aynılık pespayeliÄŸinde dikkatimizi cezbetmiyor. Peki yeniyi neden arıyoruz? Yeninin bize vaad ettiÄŸi nedir? Artık neredeyse tükettiÄŸimiz her ÅŸey yeninin eski bir versiyonu gibi. Bir sene kullandığımız herhangi bir obje gözümüzde tazeliÄŸini yitirmiÅŸ oluyor. Hepimiz bu durumdan nasibimizi alıyoruz. Artık her ürün bir senelik ömürleri ile hızlıca gözümüzden düÅŸüyor. Peki her yeni ürün versiyonu ya da ürün iyi bir çözüm mü sunuyor? ÇoÄŸu zaman maalesef durum böyle deÄŸil. Çözümlerin biricikliÄŸinin, onların yüksek oranda çaba ve uzun zamana yayılan bir çalışma sonucu olduÄŸunu bilmeliyiz. YoÄŸun çalışma ve odaklanma bulunduÄŸumuz dönemin baÅŸ tacı kavramları deÄŸiller. Her ÅŸeyin kısa yoldan — kestirmeden — elde edildiÄŸi bir ortamda bu kavramların yükseltilmesini de bekleyemeyiz.

Yeni çözümleri üretecek insanlar bu “az çalışma” trendinden muaf olmaya devam ediyor. Onlar bize sorunların ötesinde çözümlerle gelecekler. Grafik tasarım çözümlerle yenilenmek zorunda ve kısıtlı da olsa trendlerin ötesinde üretimlerle ilham olmaya devam edecektir.

Yüksek olasılıkla bu yazıya da ihtiyacınız yoktu. Benim bu yazıyı yazmamı da beklemiyordunuz. Ya da bir sorunun çözümü olarak görmüyorsunuz. Ve belki de yeni bir çözüm ortamı da yaratmayacak. Ama yine de bir çözüm getirmeye aday olmasını ben talep ettim. Åžimdi okuyorsunuz ve kim bilir yeni bir ÅŸey sunuyordur size.

Yeni ÅŸeyler üretmeye aday tüm meraklı zihinlerin neÅŸesini talep ediyorsak; ihtiyacımız olan bu üretim tutkusunu her alanda yaÅŸamak olmalı. Umarım siz de sorunlardan arındırılmış çözümler keÅŸfedersiniz.

Emrah DoÄŸru - Tasarım ve Yaratıcılık Kategorisi Jüri BaÅŸkanı

Photo by hosein zanbori on Unsplash